इंजिन हे एक यंत्र आहे जे इंधन, उष्णता किंवा उर्जेच्या इतर प्रकारांना गती निर्माण करण्यासाठी यांत्रिक कार्यात रूपांतरित करते. सर्व प्रकारची इंजिने काही प्रकारचे इंधन जाळून कार्य करतात. कारमध्ये विविध प्रकारची इंजिने वापरली जाऊ शकतात.
अंतर्गत ज्वलन इंजिन हे कार आणि इतर वाहनांमध्ये वापरले जाणारे सर्वात सामान्य प्रकारचे इंजिन आहे. या प्रकारच्या इंजिनमध्ये सिलेंडरमध्ये ज्वलन किंवा जळण्याची प्रक्रिया होते. इंधन (सामान्यतः पेट्रोल किंवा डिझेल) हवेत मिसळले जाते, सिलिंडरच्या आत संकुचित केले जाते आणि स्पार्क किंवा कॉम्प्रेशनने प्रज्वलित केले जाते, ज्यामुळे नियंत्रित स्फोट होतो ज्यामुळे इंजिनचे पिस्टन चालते आणि शक्ती निर्माण होते.
कार इंजिनचे बांधकाम
कार इंजिन हे एक जटिल मशीन आहे जे अनेक घटकांनी बनलेले आहे जे एकसंधपणे काम करते. येथे काही प्रमुख भागांचे संक्षिप्त विहंगावलोकन आहे:
सिलेंडर ब्लॉक: ही इंजिनची मुख्य रचना आहे, जिथे जादू घडते तिथे सिलिंडर ठेवतात.
पिस्टन: हे दंडगोलाकार घटक आहेत जे सिलेंडरच्या आत वर आणि खाली सरकतात. ज्वलन प्रक्रियेतून निर्माण होणाऱ्या ऊर्जेचे यांत्रिक गतीमध्ये रूपांतर करण्यात ते महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
सिलेंडर हेड: सिलेंडर ब्लॉकच्या वर स्थित, सिलेंडर हेडमध्ये वाल्व आणि स्पार्क प्लग असतात, जे इंजिनच्या ऑपरेशनसाठी आवश्यक असतात.
वाल्व्ह: हे उघडे आहेत जे हवा आणि इंधन सिलिंडरमध्ये प्रवेश करू देतात आणि ज्वलनानंतर एक्झॉस्ट वायू बाहेर जाऊ देतात.
स्पार्क प्लग: ते सिलेंडर्सच्या आत हवा-इंधन मिश्रण प्रज्वलित करतात, ज्वलन प्रक्रिया सुरू करतात.
क्रँकशाफ्ट: हा सिलेंडरच्या खाली स्थित एक लांब, फिरणारा शाफ्ट आहे. हे पिस्टनच्या रेखीय गतीचे रोटेशनल मोशनमध्ये रूपांतरित करते, जे शेवटी चाके चालवते.
इंजिन कसे कार्य करते
कार इंजिनचे ऑपरेशन अंतर्गत ज्वलन या संकल्पनेभोवती फिरते – एक प्रक्रिया ज्यामध्ये ऊर्जा निर्माण करण्यासाठी सिलेंडरमध्ये इंधन आणि हवा प्रज्वलित केली जाते. प्रक्रिया चार मुख्य टप्प्यात विभागली जाऊ शकते: सक्शन, कॉम्प्रेशन, पॉवर आणि एक्झॉस्ट. चला प्रत्येक टप्पा एक्सप्लोर करूया:
सक्शन: इंजिन सायकल इनटेक स्ट्रोकने सुरू होते. या टप्प्यात, पिस्टन खाली सरकतो, सिलेंडरच्या आत एक व्हॅक्यूम तयार करतो. त्याच वेळी, इनटेक व्हॉल्व्ह उघडतो, ज्यामुळे हवा आणि इंधनाचे मिश्रण सेवन मॅनिफोल्डमधून सिलेंडरमध्ये प्रवेश करू शकतो. ज्वलनासाठी आवश्यक असलेले वायू-इंधन गुणोत्तर सुनिश्चित करण्यासाठी ही प्रक्रिया महत्त्वपूर्ण आहे.
कॉम्प्रेशन: एकदा का सिलेंडर एअर-इंधन मिश्रणाने भरला की, इनटेक व्हॉल्व्ह बंद होतो आणि पिस्टन परत वर जाऊ लागतो. जसजसे ते वरच्या दिशेने जाते तसतसे ते वायु-इंधन मिश्रण लहान जागेत दाबते. हे कॉम्प्रेशन सिलेंडरच्या आत दाब आणि तापमान वाढवते, ज्वलनासाठी मिश्रण तयार करते.
पॉवर: जेव्हा पिस्टन त्याच्या स्ट्रोकच्या शीर्षस्थानी पोहोचतो, तेव्हा स्पार्क प्लग एक स्पार्क निर्माण करतो, संकुचित वायु-इंधन मिश्रण प्रज्वलित करतो. या प्रज्वलनामुळे वायूंचा वेगवान विस्तार होतो, ज्यामुळे एक शक्तिशाली शक्ती निर्माण होते जी पिस्टनला परत खाली ढकलते. पिस्टन जसजसा खालच्या दिशेने सरकतो, तसतसे ते त्याची ऊर्जा क्रँकशाफ्टमध्ये हस्तांतरित करते, जे यांत्रिक शक्ती निर्माण करण्यासाठी फिरते. हा टप्पा आहे जिथे इंजिन वाहनाला पुढे नेण्यासाठी आवश्यक शक्ती निर्माण करते.
एक्झॉस्ट: पॉवर स्ट्रोक पूर्ण झाल्यावर, एक्झॉस्ट व्हॉल्व्ह उघडतो आणि पिस्टन पुन्हा वर सरकतो. जसजसे ते वर जाते तसतसे ते जळलेल्या वायूंना सिलेंडरच्या बाहेर आणि एक्झॉस्ट मॅनिफोल्डमध्ये ढकलते. तेथून, वायू एक्झॉस्ट सिस्टममधून प्रवास करतात आणि टेलपाइपद्वारे वाहनातून बाहेर पडतात. हा टप्पा इंजिन सायकल पूर्ण करतो आणि पुढील इनटेक स्ट्रोकसाठी सिलेंडर तयार करतो.
एकत्रितपणे, हे टप्पे ज्वलनाची ऊर्जा वापरण्यासाठी आणि वाहनाला पुढे नेण्यासाठी सामंजस्याने कार्य करतात.